Depremler,oluş nedenlerine göre değişik türlere ayrılır.Dünyada yaygınca görülen ve büyük hasarlara yol açan,ülkemizde de yaşadığımız depremler tektonik depremlerdir.Tektonik depremlerin enerjileri ve tahribatları büyüktür.Peki nasıl oluşurlar?Levhalar dünyanın sıcak lav durumundaki ergimiş kayalardan oluşan bölümünün üzerinde devamlı hareket ederler.Takıldıkları zaman birbirlerinin hareketini engelleyen levhalar arasında sürtünme başlar.Levhaların birbirine sürtünmesi sırasında büyük kaya kütleleri arasında kalan fay denilen zayıf yerler zorlanır.Zorlanan bu yerlerde gerilme enerjisi birikir.Zorlanma ve sürtünmenin etkisiyle kısa bir zaman içinde çok şiddetli bir kırılma hareketi ortaya çıkar.İşte tektonik depremler böyle oluşur.Dünyada olan depremlerin %90’ı bu gruba girer.Bunun dışında volkanların patlaması sonucunda meydana gelen depremlere volkanik depremler denir.Ancak yanardağlarla alakalı olduklarından yereldirler ve önemli hasarlara yol açmazlar.Ülkemizde aktif yanardağlar olmadığı için volkanik depremler olmaz.Bilim adamları bir depremin nerede ve ne büyüklükte olacağını tahmin edemezler.Depremler genellikle gerilmenin sürekli bir biçimde biriktiği ve çok sayıda etken fayın yer aldığı levha sınırları üzerinde yada yakınında meydana gelir.Bazende levha sınırlarına uzak yerlerde görülürler.Bilim adamları yeryüzünde her yıl yaklaşık olarak 800 bin deprem olduğunu tahmin ediyor.Bunların büyük bir bölümü insanlar tarafından farkedilemeyecek kadar hafif şiddetli olur.Deprem sırasında yer sarsılmaya başladığı zaman binalar her yöne doğru dengesiz bir şekilde sallanır.Bir kenti vuran şiddetli bir deprem sırasında çöken duvarlar,çatılar ve bacalardan kopan tuğlalar,beton blokları ve kırılan camlar büyük bir gürültüyle çevreye saçılırlar.Aynı büyüklükte iki deprem nerede meydana geldiğine bağlı olarak çok büyük etki yaratabilir.Depremler sismograf adı verilen aletler tarafından ölçülüp kaydedilir.Sismografların olmadığı dönemlerde depremin ölçüsünü belirlemek amacıyla depremlerin etkileri sınıflandırılmış ve şiddet adı verilen ölçek ortaya çıkmıştır.
Depremlerin şiddetlerine göre etkileri
Şiddetleri 12 grupta incelemek mümkündür.1,2,3 ve 4 şiddetindeki depremler genelde hissedilmez.Binalar ve eşyalar zarar görmez.Şiddet 5 olduğunda mutfak eşyaları,pencere camları kırılabilir.Şiddet 6 olduğunda sıva çatlakları oluşur.Pencere camları kırılır.Ağır eşyaların bir kısmı yerinden oynar.Şiddet 7 olduğunda ayakta durmak zorlaşır.Asılı olan cisimler düşer.Kerpiç gibi malzemeden yapılan zayıf yapılarda çatlak ve hasar oluşur.8 şiddetindeki depremlerde araba kullanmak zorlaşır.Sağlam yapılan yapılarda hasar olmaz.Zayıf duvarlar,kuleler,bacalar yıkılır.Kayalar düşer ve heyelanlar olabilir.Şiddet 9 olduğunda yer yüzünde büyük yarık ve çatlaklar oluşur.10 şiddetindeki depremlerde iyi yapılmış binalar dışındaki çoğu yapılar yıkılır.Barajlarda önemli hasarlar oluşur.Raylar bükülür,heyelanlar olur.Şiddet 11 olduğunda oldukça sayıda yapı ayakta kalır.Yeryüzünde çok büyük çatlaklar oluşur.Şiddet 12 olduğunda tüm yapılar yıkılır deprem bölgesinin yeryüzü biçimi değişir.Cisimler havaya fırlar.Ufuk kavramı yok olur.
Dünya’da Meydana Gelen En Büyük Depremler Ve Etkileri
20 yüzyılda en büyük depremlere baktığımızda çoğunun pasifik bölgesinde olduğunu görürüz.Bugüne kadar meydana gelen en büyük deprem 22 Mayıs 1960’da Şili’de meydana gelmiştir.Depremin büyüklüğü 9.5’dir.Depremin bilançosu ise 4-5 bin kişi arasındadır.Ortaya çıkan tsunami Hawaii,Filipinler ve Japonya’da pek çok kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuştur.Can kaybı açısından bakıldığında tarihteki en büyük deprem 1 milyon 100 bin kişinin hayatını kaybettiği Mısır veya Suriye’de olduğu sanılan 1201 yılındaki depremdir.1556 yılında Çin’de meydana gelen depremde 830 bin kişi hayatını kaybetmiştir.20 Haziran 1990 tarihinde İran’da meydana gelen 7.7 büyüklüğündeki depremde 50 bin kişi hayatını kaybetmiştir.100 bin kişi ise yaralanmıştır.500 bin kişi ise evsiz kalmıştır.
